• Hollywood không thường làm phim về Thế chiến I. 1917 của Sam Mendes là ngoại lệ hiếm hoi

Bộ phim Thế chiến I đẹp đẽ và vô cùng cảm động của Sam Mendes, 1917, bắt đầu với một ý tưởng ngay lập tức đơn giản mà thách thức vô cùng: Chuyện gì sẽ xảy ra trong bộ phim về một người lính được cử đi làm nhiệm vụ truyền tin cứu mạng

Bắt đầu như tiếng ầm đùng, tia chớp của trí tưởng tượng — và không lâu sau, phải được làm ra, phải được xây dựng, phải được sáng tác. Sau đó, đưa lên màn ảnh nổi bật cho mọi người khác xem và suy ngẫm vì nghệ thuật không thể tồn tại chỉ như một thứ được làm ra. Nó phải cộng hưởng hoặc phản ánh những người xem nó, những người sống bên nó, những người sẽ nỗ lực để hiểu nghệ thuật đó có ý nghĩa gì. Trong số họ sẽ có người nhìn chằm chằm vào tác phẩm nghệ thuật đó và gãi đầu, những người khác sẽ đi ngang qua, và những người khác nữa sẽ nhìn và gãi đầu. Một số chắc chắn sẽ đặt câu hỏi: Tại sao? Tại sao có người lại làm cái đó?

Câu trả lời phải luôn là: Tại sao không?

Và điều đó đúng với bộ phim Thế chiến I đẹp đẽ và vô cùng cảm động của Sam Mendes, 1917. Nó bắt đầu với một ý tưởng ngay lập tức đơn giản mà thách thức vô cùng: Chuyện gì sẽ xảy ra trong bộ phim về một người lính được cử đi làm nhiệm vụ truyền tin cứu mạng, và điều gì sẽ xảy ra nếu ta quay phim như thể tràn ra màn hình trong cú máy liên tục?

Bản thân gương mặt MacKay là hiệu ứng hình ảnh hiệu quả nhất của bộ phim, và điều đó nói lên rất nhiều xét rằng nó cạnh tranh với con mắt quay phim tao nhã mê mẩn của Mendes-Deakins

Lấy cảm hứng những hồi ức từ chính ông nội mình, từng là lính truyền tin trong cuộc Đại chiến, Mendes và biên kịch Kristy Wilson-Cairns bắt tay dàn dựng câu chuyện đó. Anh chàng này là ai? À, anh ấy trẻ, thiếu kinh nghiệm, mòn vẹt cảm xúc, và trên hết là thận trọng. Anh ấy không biết gì nhiều và mọi thứ anh biết đều góp phần vào sự bồn chồn không yên. Giống như rất nhiều người lính bất đắc dĩ trong cuộc chiến đó hoặc bất kỳ cuộc chiến nào, Lance Corporal Schofield của George MacKay thậm chí không nhằm để làm người hùng của câu chuyện. Không, anh là cái gã mà người hùng của bộ phim lôi theo trong nhiệm vụ khó khăn và có khả năng bị chết.

Bản thân gương mặt MacKay là hiệu ứng hình ảnh hiệu quả nhất của bộ phim, và điều đó nói lên rất nhiều xét rằng nó cạnh tranh với con mắt quay phim tao nhã mê mẩn của Mendes-Deakins. Thoạt đầu có thể bạn không để ý, nhưng gương mặt MacKay hết sức thuyết phục và gợi tưởng. Với đôi mắt ngây thơ và mái tóc đầy hy vọng, MacKay không muốn ra trận. Anh không muốn làm người hùng. Anh chỉ muốn vào rồi ra và thoát khỏi an toàn. Nhưng anh chưa biết anh có những thứ đáng gờm. Anh chưa biết anh sắp là một người hùng, rằng bộ phim này bức chân dung người hùng chiến tranh là một chàng trai trẻ.

Người lính của MacKay phải tiến hóa từ một đứa trẻ không biết mình đang làm gì hay tại sao mình lại ở đó thành một người đàn ông biết rằng anh phải nắm quyền chỉ huy để vùng lên và cứu nguy

Sẽ cần xem lần thứ hai hay thậm chí lần thứ ba bạn mới có thể rời mắt khỏi MacKay mà để ý công tác quay phim, làm sao để vừa gần gũi vừa toàn cảnh. Làm sao máy quay di chuyển không ngừng, chọn che giấu và tiết lộ gì trong bố cục, làm sao nắm bắt ánh sáng, làm sao lúc này lúc khác bao gồm sự tàn sát mà chiến tranh để lại, làm sao chuyển từ kinh hoàng sang hy vọng và ngược lại không ngừng. Tất nhiên, không có nhà quay phim còn sống nào vĩ đại hơn Roger Deakins, và ở đây, ông đã vẽ một thứ có lẽ là miêu tả tốt nhất của chủ nghĩa biểu hiện — một phong cách hình ảnh đã được phát minh ra ngay trong phim 1917. Mendes và Deakins cố tình gợi lên những hình ảnh cho thấy Thế chiến I định hình lại nhận thức của con người và do đó đã biến đổi nghệ thuật như thế nào.

Xem 1917 qua lăng kính nghệ thuật là để hiểu rằng cuộc chiến đó đã làm gì tiếm thức chung của nhân loại — nguồn gốc của tất cả nghệ thuật vĩ đại — và thực tế, bất kỳ cuộc chiến nào với sức tàn phá và tái tạo hiện thực của chúng ta đã làm gì nghệ thuật. Cả hai cuộc thế chiến đã phá hủy vô số tác phẩm nghệ thuật và kiến trúc không thể thay thế, chưa kể những chấn thương và những thay đổi trong tâm trí giáng vào đời sống tình cảm của các nghệ sĩ.

Không có nhà quay phim còn sống nào vĩ đại hơn Roger Deakins, và ở đây, ông đã vẽ một thứ có lẽ là miêu tả tốt nhất của chủ nghĩa biểu hiện — một phong cách hình ảnh đã được phát minh ra ngay trong phim 1917

Nhiều nghệ sĩ đã ủng hộ cuộc chiến trước khi nó bắt đầu. Và như với hầu hết mọi khía cạnh đời sống châu Âu trong và sau chiến tranh, bản thân nghệ thuật đã biến đổi mãi mãi. Mendes không bao giờ quên rằng mọi khung hình của 1917 là về nghệ thuật. Mỗi khung hình trông như một tác phẩm nghệ thuật, không chỉ ở cách Deakins gợi lên nghệ thuật của thời đại, mà là rất nhiều trong số đó giống như một giấc mơ. Chúng ta biết mình đang theo dõi hành trình của người lính trên vùng đất nguy hiểm, nhưng không có bao nhiêu người khác ở xung quanh — rất nhiều cái chết, rất nhiều sự trống rỗng ở khắp mọi nơi — diễn ra như một cơn ác mộng mà Salvador Dali có thể tưởng tượng. Mỗi tác cảnh quay bắt đầu và sau đó được tăng cường bằng nhạc nền ám ảnh tuyệt hay của Thomas Newman trong sự cân bằng hoàn hảo với nhịp điệu ngoan cường của Mendes, khung hình bậc thầy của Deakins, và cuối cùng, diễn xuất chi tiết chính xác của MacKay.

Sự căng thẳng không thương tiếc được tạo ra bởi mạch quay liên tục không cắt nghĩa là chúng ta không bao giờ biết được chuyện gì xảy ra tiếp theo, bất cứ khi nào máy quay lia sang cảnh tiếp theo, chúng ta bị cuốn theo đúng nghĩa đen. Giống như những người lính phải chiến đấu sau nhiều tháng bị mắc kẹt trong mê cung chiến hào vô tận, chúng ta không thể nhìn thấy chuyện gì sắp đến cho đến khi chúng ta đâm sầm vào đó. Vì nó xảy ra với chúng ta tức thời, nên không có thời gian để tập hợp lại bản cắt theo nhịp điệu bản cắt truyền thống của một bộ phim.

Mỗi khung hình trông như một tác phẩm nghệ thuật, không chỉ ở cách Deakins gợi lên nghệ thuật của thời đại, mà là rất nhiều trong số đó giống như một giấc mơ

Chúng ta ở cùng họ trong boong-ke đầy chuột. Vào thời điểm chúng ta nhìn thấy dây bẫy mìn thì đã quá muộn. Bùm. Sau đó McKay ngã nhào xuống cầu thang và ngất đi (ở đây, Mendes cho chúng ta tạm dừng phim rõ ràng, với một khoảng trống ngắn ngủi trên màn hình cảm giác như vô tận, cho phép chuyển từ kinh hoàng ban ngày sang kinh hoàng ban đêm). Anh tỉnh dậy trước khung cảnh tận thế, dường như tất cả sự sống trên trái đất đã bị xóa sổ, rồi tình cờ gặp một phụ nữ trẻ đang chăm sóc em bé. Cô ấy không phải là mẹ đứa trẻ, vậy thì ai? "Tôi không biết," cô nói. Khi đồng hồ gõ, và hết thời gian để nhiệm vụ của anh có ý nghĩa, người lính của MacKay phải tiến hóa từ một đứa trẻ không biết mình đang làm gì hay tại sao mình lại ở đó thành một người đàn ông biết rằng anh phải nắm quyền chỉ huy để vùng lên và cứu nguy.

Thay vì tưởng thưởng người hùng, cuối cùng anh nói đây chỉ là một ngày, một trận đánh sẽ khó mà đem lại hề hấn gì trong một cuộc chiến vô nghĩa kéo dài, cuối cùng khiến 40 triệu người chết, thay đổi cung đường của nhân loại và nghệ thuật mãi mãi, và cơn sốc của loài người trước nhận thức rõ ràng về sự tàn bạo vô nghĩa mà giống loài chúng ta thực sự có khả năng tàn phá. Không ai từng thấy bất cứ điều gì như vậy. Mendes lẽ đã không làm bộ phim Thế chiến I đáng tin cậy này, nhưng ông đã làm được những gì không ai làm được trước ông, trong việc nắm bắt bước ngoặt lịch sử đó thành sự thay đổi của cuộc sống trước đó và cuộc sống sau đó. Đó là những gì ông đạt được bằng sự phức tạp kỹ thuật đáng kinh ngạc của một cú máy liên tục và phép màu cá nhân của một diễn viên tài năng mãnh liệt.

.1917 là bộ phim cùng lúc nói về hy vọng và vô vọng. Đó là về làm nghệ thuật không phải vì có lý do chính đáng mà vì không bao giờ có lý do không chính đáng

Rằng một bộ phim như thế này, nghệ thuật thuần túy từ đầu đến cuối, có thể được phát hành bởi một hãng phim lớn và kiếm hơn 100 triệu đôla trong thời buổi và thời đại hoài nghi này sao? Đúng là đáng ăn mừng. Chúng ta may mắn được sống để chứng kiến điều đó trên màn hình lớn nhất có thể.

1917 là một tác phẩm đẹp, ám ảnh, dũng cảm của nghệ thuật điện ảnh. Đó là bộ phim cùng lúc nói về hy vọng và vô vọng. Đó là về làm nghệ thuật không phải vì có lý do chính đáng mà vì không bao giờ có lý do không chính đáng. Ta đang sống ở thời điểm cần nhiều nghệ thuật hơn, cần nhiều cái đẹp hơn. Trong thời đại mà rất nhiều văn hóa của chúng ta bị rút xuống thành những cảnh nóng, meme và hashtag, truyền hình thực tế và nhắc nhở hằng ngày về sự thiếu tình người trên mạng, bộ phim này là một tạo tác của cái đẹp. Xứng đáng với mọi giải thưởng mà nó sắp nhận được và hơn thế nữa.